संक्षिप्त परिचय

१.संक्षिप्त जिल्ला परिचय

भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थलको रुपमा परिचित लुम्बिनी प्रदेशका १२ जिल्लाहरु मध्ये पाल्पा पहाडी जिल्ला हो ।विश्व मानचित्रमा यस जिल्ला २७° ३४'देखि २७° २७' सम्म उत्तरी आक्षांस र ८३° १५' देखि ८४° २२' सम्म पुर्वी देशान्तरमा अवस्थित छ । १३७३ वर्ग कि.मी. क्षेत्रफल भएको जिल्लाको पूर्व पश्चिम ७० कि.मी. र उत्तरदक्षिण सरदर २० कि.मी. भएकोले सानै रुपमा भए पनि झण्डै नेपाल जस्तै देखिन्छ । क्षेत्रफलको हिसावले यस जिल्लाले नेपालको कुल भू–भागको ०.९३ प्रतिशत भू–भाग ओगटेको  छ । जिल्लाको पूर्वमा नवलपरासी पश्चिममा गुल्मी, अर्घाखाँची, उत्तरमा स्याङ्गजा, गुल्मी र दक्षिणमा रुपन्देही रहेको छ । यस जिल्लाको सदरमुकाम तानसेन हो । वि.स २०७३ साल फागुन पछि प्रशासकीय दृष्टिले यस जिल्लालाई २ नगरपालिका र ८ गाउँपालिका गरी १० वटा स्थानीय तहहरुको रुपमा विभाजन गरिएको छ ।जसमा तानसेन नगरपालिका, रामपुर नगरपालिका, निस्दी गाउँपालिका, पूर्वखोला गाउँपालिका, रम्भा गाउँपालिका, माथागढी गाउँपालिका, बगनासकाली गाउँपालिका, तिनाउ गाउँपालिका, रिब्दीकोट गाउँपालिका, रैनादेवी छहरा गाउँपालिका पर्छन् । सरदर तापक्रम  ८° देखि २८°  सम्म हुनाले पाल्पा जिल्ला हावापानीको हिसावले बसोबासका निम्ति अत्यन्त  उत्तम छ । सरदर वार्षिक वर्षा १९०३.२ मि.मि हुन्छ । चुरे पहाडमा १८ प्रतिशत र महाभारत श्रृङ्खलामा ८२ प्रतिशत भू–भागले गर्दा जिल्लाको अधिकांश पहाडी भूवनोटको कारण विकट छ । रामपुर, माडी, अर्गली, कचल, दर्पूक जस्ता फाँट र काली गण्डकीका तट बाहेक अन्य भाग कृषि उत्पादनका लागि कम उपयुक्त छ ।